Partenon w Atenach to jedna z najsłynniejszych budowli starożytnego świata. Jego doryckie kolumny stoją na wzgórzu nad agora ateńską od ponad 2400 lat i są symbolem demokratycznych Aten. Choć Partenon znamy głównie jako ruinę, to w czasach świetności był przepiękną świątynią bogini Ateny. Zbudowany z pentelickiego marmuru, ozdobiony wspaniałymi rzeźbami i dekoracjami, olśniewał swym pięknem. W tym artykule zdradzimy ci kilka ciekawostek i tajemnic związanych z tą wyjątkową budowlą. Poznasz jej burzliwe dzieje, architekturę i zdobienia. Zapraszamy do fascynującej podróży do starożytnych Aten!
Kluczowe wnioski:- Partenon powstał w V wieku p.n.e. jako świątynia bogini Ateny i symbol potęgi Aten.
- Jego budowa była możliwa dzięki funduszom z zwycięskich wojen z Persją.
- Partenon zbudowano z pentelickiego marmuru w stylu doryckim według projektu Fidiasza.
- Przez wieki budowla przechodziła burzliwe koleje losu, była świątynią, meczetem i magazynem prochu.
- Do dziś zachowało się wiele bezcennych rzeźb i fragmentów zdobień świadczących o kunszcie starożytnych.
Historia Partenonu w Atenach
Partenon w Atenach to jedna z najsłynniejszych świątyń starożytnego świata. Zbudowana została w V wieku p.n.e. na wzgórzuAkropol na zlecenie ateńskich władz. Miała być widomym symbolem potęgi demokratycznych Aten. Jej budowa była możliwa dzięki bogactwu zgromadzonemu przez miasto po zwycięskich wojnach z Persją.
Nazwa "Partenon" pochodzi od słowa "parthenon" oznaczającego pokój panieński. Świątynia była bowiem dedykowana Atenie Partenos, dziewiczej formie bogini Ateny. Atena była patronką i opiekunką Aten, stąd wzniesienie dla niej wspaniałej świątyni miało olbrzymie znaczenie dla miasta.
Projektantem Partenonu był słynny rzeźbiarz Fidiasz. Kierował on również pracami budowlanymi trwającymi około 15 lat. Do budowy użyto drogocennego pentelickiego marmuru. Gotowy już w 432 roku p.n.e. Partenon uchodził za jedną z najdoskonalszych świątyń ówczesnego świata.
Zniszczenia i odbudowy
Niestety w kolejnych wiekach Partenon niejednokrotnie ucierpiał. W 267 roku p.n.e. został spalony podczas najazdu Herulów. Odbudowany ponownie, w 462 roku został zburzony przez trzęsienie ziemi.
Największe zniszczenia przyniosło oblężenie Aten przez Wenecjan w 1687 roku. Świątynia pełniła wtedy rolę prochowni i została wysadzona w powietrze. Mimo to nawet jako ruina pozostaje symbolem starożytnej Grecji.
Architektura Partenonu i jego konstrukcja
Partenon w Atenach wzniesiono w stylu doryckim, charakterystycznym dla greckiej architektury świątynnej. Jego bryła opiera się na kolumnadzie otaczającej świątynię ze wszystkich stron. Przy wejściu znajduje się monumentalny portyk z 8 kolumnami.
Budowla ma wymiary 69,5 x 30,9 m i jest zorientowana na osi wschód-zachód. Wnętrze świątyni składa się z dwóch części. W większej, wschodniej, znajdował się posąg Ateny Partenos. Mniejsza, zachodnia, pełniła funkcje skarbców.
Cały Partenon wzniesiono na trzystopniowym stylobacie. Posadowiony jest na fundamencie z wapienia, który zapewnia stabilność budowli mimo nierównego podłoża.
Partenon uchodzi za majstersztyk techniki budowlanej. Każdy element konstrukcji został precyzyjnie obliczony, aby stworzyć idealnie proporcjonalną całość.
Kolumnada otaczająca świątynię składa się z 46 kolumn w porządku doryckim. Ich średnica stopniowo się zmniejsza, co pozwoliło uzyskać efekt optycznego powiększenia budowli. Delikatne wygięcie na planie świątyni (kurwatura) również poprawia jej proporcje.
Detale architektoniczne
Partenon zdobią liczne detale architektoniczne świadczące o kunszcie jego twórców. Należą do nich m.in.:
- Jońskie kolumny wewnątrz świątyni (celli)
- "Uśmiech" - lekkie wygięcie profili kolumn
- Entasis - delikatne pęknięcie kolumn
- Anorthosis - ich lekkie zwężanie ku górze
Te zabiegi stosowano, aby stworzyć wrażenie idealnych proporcji i lekkości konstrukcji.
Zdobienia i rzeźby Partenonu
Partenon w Atenach nie był tylko genialną konstrukcją architektoniczną. Jego ściany i dach pokrywały liczne płaskorzeźby i rzeźby, tworząc prawdziwie wspaniałe dzieło sztuki.
Na wschodnim frontonie przedstawiono scenę narodzin Ateny, na zachodnim - spór Ateny z Posejdonem o patronat nad Attyką. Wewnątrz celli znajdował się słynny posąg Ateny Partenos dłuta Fidiasza uznawany za jeden z siedmiu cudów świata.
Najsłynniejszym elementem wystroju świątyni jest jednak ciąg ponad 160 metop przedstawiających sceny walk centaurów z lapitami oraz amazonomachię. Metopy te należą do arcydzieł rzeźby starożytnej.
| Wschodni fronton | Narodziny Ateny |
| Zachodni fronton | Spór Ateny z Posejdonem |
| Friz wewnętrzny | Procesja panatenajska |
| Metopy | Walki centaurów z lapitami, amazonomachia |
Dekoracje Partenonu odzwierciedlają główne mity związane z patronką Aten. Ukazują też ideał kalokagathii - harmonii ciała i ducha.
Mitologia grecka uwieczniona w Partenonie
Partenon stanowi swoistą opowieść w kamieniu o greckich mitach i wierzeniach. Liczne przedstawienia na jego ścianach i w rzeźbach odnoszą się do opowieści o bogach, które Grecy znali od najmłodszych lat.
Centralną postacią jest oczywiście Atena - patronka i opiekunka Aten. Jej narodziny, spór z Posejdonem i zwycięstwo symbolizują dominację Aten nad innymi polis. Ukazują wyższość mądrości nad siłą.
Walki centaurów ukazują z kolei zwycięstwo rozumu nad żądzą i chaosem. Amazonki z frontonu zachodniego to mitologiczni wrogowie Greków pokonani przez cnotliwych Ateńczyków.
Te symboliczne sceny miały przekazywać ważne dla ówczesnych Greków wartości. Ukazywały wyższość ładu, harmonii i rozumu nad barbarzyństwem. Był to swoisty manifest ideologii greckiej.
Posąg Ateny Partenos
Najważniejszym elementem wystroju był 12-metrowy posąg Ateny Partenos dłuta Fidiasza. Bogini przedstawiona została w zbroi ze złotą egidą i włócznią w prawej dłoni. Lewą podtrzymywała figurę zwycięstwa Nike.
Ten monumentalny posąg ze złota i kości słoniowej uchodził za jeden z siedmiu cudów świata. Niestety w V wieku naszej ery został zrabowany i wywieziony do Konstantynopola.
Znaczenie Partenonu dla starożytnych Greków
Dla mieszkańców starożytnych Aten Partenon miał ogromne znaczenie religijne i polityczne. Był miejscem kultu czczonej przez wszystkich bogini Ateny, patronki i opiekunki miasta.
Świątynia ta symbolizowała również potęgę i dominację Aten. Miasto dzięki flotylli trier i zwycięstwom militarnym stało się hegemonem całej Grecji. Wzniesienie wspaniałej świątyni było wyrazem dumy z tych osiągnięć.
Partenon był także wizytówką demokratycznych Aten. Ukazywał bogactwo i potęgę miasta rządzonego przez lud. Dla starożytnych Greków był symbolem złotego wieku Peryklesa.
Co roku w świątyni odbywały się wielkie ceremonie ku czci Ateny. Najważniejsze święto Panatenaje przyciągało tysiące pielgrzymów z całej Grecji.
Dla Ateńczyków wizyta w Partenonie była powodem do dumy i przeżyciem niezwykłej wagi. Świątynia ta na długie stulecia stała się sercem religijnego i politycznego życia Aten.
Tajemnice i ciekawostki związane z Partenonem
Partenon kryje w sobie wiele ciekawostek znanych tylko nielicznym. Oto kilka najciekawszych tajemnic tej wyjątkowej świątyni:
- Pierwotnie był pomalowany na jaskrawe kolory, aby lepiej widoczne były detale rzeźb.
- Metopy Partenonu nie pasują idealnie do siebie. Rzeźbiarze celowo zmieniali ich rozmiary.
- Wnętrze świątyni było podświetlone, aby stworzyć mistyczny nastrój.
- Jedna z kolumn nosi ślady zniszczeń z kul armatnich tureckich oblegaczy.
- Część skradzionych rzeźb Partenonu znajduje się dziś w British Museum w Londynie.
Te mało znane fakty pokazują, jak wiele tajemnic kryje w sobie słynny Partenon w Atenach. Choć stoi już tylko w formie ruiny, wciąż zachwyca swym pięknem i inspiruje nowe pokolenia.
Podsumowanie
Partenon w Atenach to jedna z najsłynniejszych świątyń starożytnego świata. Zbudowana w V wieku p.n.e. na wzgórzu Akropol, była poświęcona bogini Atenie i stanowiła symbol potęgi Aten. Jej monumentalna bryła, wzniesiona z pentelickiego marmuru w stylu doryckim według projektu Fidiasza, zachwycała starożytnych. Liczne rzeźby i płaskorzeźby, w tym słynny posąg Ateny Partenos, czyniły z Partenonu prawdziwe arcydzieło.
Przez stulecia Partenon w Atenach przetrwał burzliwe koleje losu - od świątyni, przez meczet, po magazyn prochu i ruina. Mimo zniszczeń wciąż olśniewa pięknem i stanowi symbol demokratycznych Aten. Jego opowieść w kamieniu o greckich mitach nadal pobudza wyobraźnię i zachwyca badaczy.
Artykuł przybliża historię i architekturę Partenonu, opisuje jego wystój i zdobienia nawiązujące do wierzeń starożytnych Greków. Ukazuje też wagę, jaką świątynia miała dla mieszkańców Aten jako religijne i polityczne centrum miasta. Poznajemy również mało znane ciekawostki związane z tą niezwykłą budowlą.
Lektura pozwala nam lepiej zrozumieć fenomen Partenonu - symbolu złotego wieku Peryklesa i skarbnicy wiedzy o starożytnej Grecji. To fascynująca podróż do świata demokratycznych Aten sprzed 2500 lat.
Tagi
Udostępnij artykuł
