Czesś! Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak wyglądała hierarchia wśród chłopów na dawnych polskich wsiach? Otóż nie wszyscy mieli takie same przywileje i status. Od zamożnych kmieci, przez zagrodników, aż po bezrolnych komorników – każdy zajmował określone miejsce w strukturze społecznej wioski. Daj się zaskoczyć zaskakującą różnorodnością i podziałami, które utrzymywały się przez wieki na polskiej wsi.
Kmiecie na dawnej polskiej wsi - wielka różnorodność
Na dawnej polskiej wsi niewiele było jednolitości. Choć wszyscy należeli do stanu chłopskiego, to sytuacja majątkowa poszczególnych kmieci znacznie się różniła. Najzamożniejsi piastowali prestiżowe stanowiska sołtysów, otrzymując po 2-3 łany ziemi jako nagrodę za organizację nowych osad.
Jednocześnie byli i tacy kmiecie, którzy gospodarowali na opuszczonych, pustych łanach. Najbogatsi, zwłaszcza ci z Prus Królewskich, mogli posiadać nawet kilka łanów ziemi. Zatrudniali wówczas licznych pracowników najemnych, prowadzili handel, mieli młyny czy kuźnie. Byli prawdziwą elitą wiejską.
Z drugiej strony, bardziej przeciętni kmiecie musieli zadowolić się jednym łanem lub nawet jego częścią. Im bliżej czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, tym mniej korzystna była sytuacja tej grupy. W końcu niemal zupełnie zanikli, ustępując miejsca zagrodniczej warstwie chłopów.
Zagrodnicy, chałupnicy i komornicy - podziały społeczne
Obok stosunkowo zamożnych kmieci, na dawnej polskiej wsi egzystowały także inne, uboższe grupy chłopskie. Zagrodnicy, zwani półkmieciami, dysponowali już znacznie mniejszymi działkami ziemi. Gorzej było w przypadku chałupników, którzy często nie posiadali gruntów ornych, a jedynie chałupę z ogródkiem.
- Kmiecie - zamożni rolnicy, często zatrudniający parobków
- Zagrodnicy - półkmiecie o mniejszych gospodarstwach
- Chałupnicy - drobni rolnicy, czasem bezrolni
- Komornicy - całkowicie bezrolni, mieszkający "na komorze"
Najgorzej sytuowani byli jednak komornicy. Pozbawieni własnej zagrody, zmuszeni byli koczować w kątach obór lub stodół, stąd ich ludowa nazwa "kątnicy". Ich byt był niezwykle trudny, często musieli zarabiać jako parobcy na gospodarstwach bogatszych chłopów.
Czytaj więcej: Przełom w historii Słowian? Archeolodzy zdradzają to, co odkryli
Naśladowanie panów - odwieczna hierarchia na wsiach
Owa hierarchia społeczna nie wzięła się znikąd. Kmiecie, dumni ze swojej zamożności, ubogich komorników traktowali z wyższością, tak jak sami byli traktowani przez panów. Komornik stanowił dla kmiecia jedynie dodatek do majątku, tanią siłę roboczą.
Komornicy nie mieli prawa siadać z rodziną kmiecia do posiłków. Nie chodzili z nim do kościoła ani karczmy. Małżeństwa między potomstwem kmieci a komorników były nie do pomyślenia. Niezamożni musieli trzymać się na uboczu, nie odzywać się bez pozwolenia.
Jak więc widać, dawna polska wieś to nie była sielanka równych sobie chłopów. Społeczeństwo wiejskie dokładnie naśladowało podziały i hierarchię panujące wśród szlachty. Majątek i status decydowały o wszystkim, na dole drabiny zostawiając najbardziej poniżanych komorników.
Podziały te utrzymywały się nawet wiek XX, choć z czasem ewoluowały nazwy poszczególnych warstw chłopskich. Ich żywotność pokazuje, jak głęboko zakorzenione były nierówności społeczne na polskiej wsi.
Tagi
Udostępnij artykuł
