Awarowie to jeden z najbardziej tajemniczych ludów wczesnego średniowiecza. Niewiele wiadomo o ich pochodzeniu, języku czy kulturze. Na przełomie VI i VII wieku zjawili się nagle na Nizinie Węgierskiej, skąd przez następne 200 lat najeżdżali i grabili sąsiednie państwa. Ich ekspansja została powstrzymana dopiero przez Karola Wielkiego pod koniec VIII wieku. Jakkolwiek mało znany, to awarski "epizod" w dziejach Europy Środkowej pozostawił trwały ślad w postaci nowych technologii i chorób zawleczonych na zachód kontynentu.
Pochodzenie tajemniczego ludu Awarów
Awarowie to lud, który pojawił się nagle w Europie na przełomie VI i VII wieku. Podobnie jak w przypadku wielu koczowniczych plemion, niewiele wiadomo na temat ich pochodzenia. Przypuszcza się, że wywodzili się ze stepów Azji Środkowej, być może z rejonu Transoksanii. Podobnie jak Hunowie byli pastersko-koczowniczym ludem hodującym zwierzęta. Najprawdopodobniej zostali wyparci ze swoich ziem przez silniejsze plemiona i udali się na podbój Europy.
Kolejną zagadką pozostaje język Awarów. Nie zachowały się żadne zapiski czy inskrypcje w ich języku. Przypuszczalnie używali jakiegoś dialektu tureckiego bądź irańskiego. Tajemniczość Awarów potęguje fakt, że w ciągu zaledwie 200 lat istnienia ich państwa na Nizinie Węgierskiej zdołali oni wywrzeć ogromny wpływ na losy Europy Środkowej.
Migracje ludów we wczesnym średniowieczu
Najazd Awarów na Europę był elementem szerszego procesu wędrówek ludów w okresie upadku Cesarstwa Rzymskiego. W drugiej połowie I tysiąclecia naszej ery kontynent nękany był atakami kolejnych plemion koczowniczych z Azji. Przed Awarami pojawili się w tym rejonie Hunowie, Ostrogoci, plemiona słowiańskie. Każde z nich przynosiło ze sobą nowe zwyczaje, wierzenia, a czasem choroby.
Podobnie było z Awarami, którzy przybyli najpierw do dawnej rzymskiej prowincji Panonii, a następnie rozszerzali swoje wpływy na kolejne ziemie Europy Środkowej i Południowej. W ślad za nimi napływały na podbite tereny liczne plemiona słowiańskie. Te masowe ruchy ludności zmieniały diametralnie etniczny i kulturowy krajobraz kontynentu.
Wpływ Awarów na historię Europy Środkowej
Działalność Awarów wywarła ogromny, aczkolwiek nie do końca pozytywny, wpływ na dzieje Europy Środkowej. Z jednej strony przynieśli oni nowe rozwiązania technologiczne, które zrewolucjonizowały sztukę prowadzenia wojny. Z drugiej zaś - sprowadzili ze sobą nowe, bardziej zjadliwe odmiany chorób.
Nowe technologie wojskowe
Jednym z kluczowych "wynalazków" przywiezionych przez Awarów było strzemię. Umożliwiało ono jeźdźcom atakowanie wroga w pełnym pędzie bez ryzyka upadku z konia. To z kolei zmieniło całą strategię walki, czyniąc jazdę znacznie groźniejszą i skuteczniejszą. Nowa technika szybko rozprzestrzeniła się w Europie, dając przewagę każdej armii, która ją zastosowała.
Inną awarską "innowacją" był nowy, znacznie groźniejszy szczep trądu. Choroba ta dotkliwie dała się we znaki ludności Europy Środkowej. Jak wskazują badania antropologiczne, aż 1/4 wszystkich męskich szkieletów z tego okresu nosi ślady zarażenia trądem. Epidemia trądu była bezpośrednim następstwem migracji Awarów.
Organizacja państwa i społeczeństwa Awarów
Awarowie wnieśli do Europy Środkowej również pewien model organizacji władzy i społeczeństwa. Ich państwo opierało się na pobieraniu trybutu od podbitych ludów słowiańskich w zamian za ochronę. Zgromadzone łupy i skarby chanowie awarscy rozdawali wodzom plemiennym, aby zapewnić sobie ich lojalność.
Dzięki takiemu systemowi Awarom udało się scalić wcześniej rozproszone plemiona słowiańskie w większe i trwalsze organizmy polityczne. Ustrój awarski, choć daleki od demokracji, przyniósł pewną stabilizację i strukturyzację władzy na podbitych terytoriach.
Organizacja armii
Awarowie dysponowali dobrze zorganizowaną, liczną jazdą. Szeregi wojowników zasilali Słowianie ściągani siłą do armii awarskiej. Posiadanie koni i umiejętność jazdy konnej stanowiły główne kryterium podziału awarskiego społeczeństwa na warstwy.
Z kolei hanowie i możni wojownicy nosili kolczugi, hełmy i disponowali dobrym uzbrojeniem. Dzięki licznym łupom i daninom awarscy przywódcy mogli pozwolić sobie na utrzymanie zawodowej armii, gotowej w każdej chwili wyruszyć na kolejny rabunkowy najazd.
Ekspansja terytorialna Awarów w Europie
Po swoim przybyciu na Nizinę Węgierską Awarowie stopniowo rozszerzali ekspansję terytorialną na sąsiednie kraje. Najeżdżali i grabili zarówno na zachód (dzisiejsza Austria i Bawaria), jak i na południe (Bałkany). Podbijali i łupili między innymi: Belgrad, Sirmium, Singidunum, Viminacium, Naissus.
Nieraz w ich ślady podążały fale uchodźców słowiańskich, które osiedlały się na spustoszonych ziemiach. Najdalej na południe sięgnęły podboje awarskie za panowania chana Bajana, który podporządkował sobie ziemie aż po Grecję. Jednak położenie geopolityczne nie sprzyjało Awarom w utrzymaniu trwałej kontroli nad podbitymi terytoriami.
Mapa podbojów awarskich
| Kierunek ekspansji | Zdobyte/splądrowane tereny |
| Zachód | Austria, Bawaria |
| Południe | Serbia, Chorwacja, północna Grecja |
Jak widać na mapie, Awarowie dokonywali głównie rabunkowych wypraw, nie siląc się na administrowanie podbitymi ziemiami. Po splądrowaniu kolejnych obszarów wracali z łupami i jeńcami na Nizinę Węgierską.
Zmierzch potęgi Awarów - klęska z rąk Franków
Ekspansja Awarów napotkała opór ze strony dwóch potężnych sąsiadów - Franków od zachodu i Bułgarów od południa. Ci ostatni w początkach VIII wieku zablokowali Awarom dostęp do Bałkanów, odcinając ich od intratnych łupów. Osłabiony najazdami Franków chanat awarski upadł ostatecznie pod ciosami Karola Wielkiego.
Karol Wielki nie tylko pokonał armię Awarów, ale też wyniszczył ich elicie. Jak podają kroniki, cała szlachta awarska w tym okresie wyginęła.
Kres awarskiemu imperium położyła seria wyniszczających wojen prowadzonych w latach 90. VIII wieku. Awarowie bronili się za murami i ziemnymi wałami, ale ostatecznie ulegli przewadze Franków. Pokonani chanowie zostali zmuszeni do uznania zwierzchności Karola Wielkiego. Sam lud awarski prawdopodobnie wkrótce uległ całkowitej asymilacji wśród Słowian i ludów tureckich.
Pozostałości kultury materialnej Awarów
Mimo tak krótkotrwałego istnienia, Awarowie pozostawili po sobie pewne ślady kultury materialnej. Najcenniejszym znaleziskiem jest ich legendarny skarb odkryty w 1799 r. w miejscowości Sânnicolau Mare (dziś Rumunia).
Składał się nań zestaw 23 przedmiotów ze złota - misy, wazy, kubki. Każdy ozdobiony był misternymi rzeźbieniami i scenami figuralnymi. Stylistyka tych artefaktów łączyła wzory bizantyjskie, perskie i azjatyckie. Świadczy to o swoistej hybrydowości kultury Awarów.
Oprócz tego odnaleziono nieliczne militaria awarskie - kolczugi, ostrza, sztylety. Niestety nie dysponujemy żadnymi tekstami pisanymi po awarsku. Tajemnica ich języka, podobnie jak historii, nie została dotąd odsłonięta.
Podsumowanie
Awarowie to jedno z najbardziej tajemniczych plemion, które pojawiło się nagle w Europie Środkowej na przełomie VI i VII wieku. Niewiele wiadomo o ich pochodzeniu, języku czy kulturze. Byli ludem koczowniczym, pasterskim, który przybył prawdopodobnie ze Wschodu, z rejonu Azji Środkowej. Podczas swojej krótkiej, lecz burzliwej historii zdołali oni wywrzeć znaczący wpływ na losy podbitych ziem i ludów słowiańskich.
Ekspansja Awarów objęła swym zasięgiem całą niemal Europę Środkową i częściowo Bałkany. Dopiero interwencja Franków pod wodzą Karola Wielkiego położyła kres ich grabieżczym wyprawom. Sam lud awarski szybko uległ asymilacji, nie pozostawiając po sobie prawie żadnych materialnych śladów poza mitycznym skarbem ze złota odkrytym na terenie dzisiejszej Rumunii.
Tagi
Udostępnij artykuł
